Op een ochtend schenk ik mijzelf een bak koffie in, pak er drie havermoutkoekjes bij (zelf gebakken) en voor ik het dek op loop om mijzelf te in instaleren zoek ik nog wat te lezen. Ik kan zo snel niets vinden wat mij op dat moment schikt dus gris ik het tijdschrift Linda mee. Een exemplaar uit 2018 die we vast ooit gekregen hebben. Ik denk nog; iets is beter dan niets.
Ik zit op het voordek, drink mijn koffie, kijk wat uit over de zee en blader door de Linda. Na 3 min wordt mijn ziel gered door de gedachte: waarom dacht ik zojuist eigenlijk dat de Linda beter is dan niets? Is dit werkelijk beter dan niets? Is iets altíjd beter dan niets? En wat is er in deze context eigenlijk mis met niets?
Niets
Er is misschien iets mis met mij.
En voor de duidelijkheid, dit wordt geen psychologisch of wetenschappelijk onderbouwd stukje tekst die u de voordelen van het nietsdoen openbaart. Ik heb vooral vragen, niet veel antwoorden.
Dit moet je doen
Vrijwel altijd voel ik de behoefte om enig vermaak te zoeken buiten mijn gedachten om. Niet tijdens het eten koken of klussen of alle andere activiteiten, maar wel als ik een soort pauze heb. Koffie tijd, alleen ontbijten of algemene wachttijd wat in deze landen nou eenmaal veel voorkomt. Als er internet beschikbaar is maakt deze een grote kans en anders een boek, een krant, tijdschrift of de atlas. Iets is beter dan niets. Dat denk ik overigens bijna nooit, want ik beschouw de optie ‘niets’ onbewust als uitgesloten. Zo kan het zelfs voorkomen dat ik op de wc de halve ingrediënten lijst lees van een willekeurig potje of flesje! Bart dat is belachelijk. Inderdaad, maar ik had ‘m al in m’n handen voordat ik kon beslissen. Halverwege de lijst besef ik welk een idioot gedrag ik vertoon en zet de fles weer terug.
In een artikel van psychiater Luis Rojas Marcos waarin hij waarschuwt voor een stille tragedie waarbij onze kinderen in een ‘verwoestende emotionele toestand’ verkeren lees ik dat onze kinderen zijn over-gestimuleerd en omgeven zijn met materiële voorwerpen. Daar twijfel ik geen moment aan en ik neem zo’n boodschap behoorlijk serieus nu wij zelf ook een kind hebben, maar ik denk ook meteen; zijn de ouders van de kinderen niet net zo goed over-gestimuleerd? Zijn wij allemaal niet een beetje over-gestimuleerd?
Dit moet je eten, dit moet je proberen, dat moet je kopen, dit moet je doen en hier moet je naartoe.
En ondertussen kun je dit lezen, dit kijken, dat luisteren en dit proeven. Bovendien kun je altijd nog kijken, lezen en luisteren wat anderen op dat moment eten of kopen en waar ze überhaupt zijn.
Soms vergeet ik bijna dat ik ook even niets kan doen.
Lekker niets doen?
Misschien is niets doen een tikje onaantrekkelijk omdat het in veel situaties een slechte naam heeft; ‘van die mensen die de hele dag niets doen’. Sommigen vinden al dat je niets doet als je geen betaalde baan hebt. In de vakantie is het overigens wel legaal. ‘lekker even twee weken helemaal niets doen’. Kijk ik ben er natuurlijk zelden bij, maar ik vermoed dat deze mensen heus niet de hele dag niets doen. Sterker nog, ik denk dat je de minuten kan tellen waarop er daadwerkelijk niets wordt gedaan. Momenten waarop je een persoon aantreft op een bankje die geen krant of boek leest, niet in gesprek is met een ander en geen smartphone voor zich heeft. Een smartphone, dat is wel de grootste kanshebber om je af te leiden. Ik prijs mijzelf gelukkig dat Jenneke en ik één smartphone delen en dat we ofwel slecht ofwel geen internet hebben. Maargoed, er blijft natuurlijk nog genoeg afleiding over.
Ik denk dat ik verslaafd ben aan afleiding. Afleiding is er altijd en overal. Je moet al bewust alles uitzetten en niets pakken wil je niet worden afgeleid. Met afleiding zoeken op zichzelf is natuurlijk niet veel mis, dat behoeft geen uitleg, maar een voorzichtig pleidooi voor het nietsdoen leek me ook wel eens op z’n plaats. Maar waarom is dat zo moeilijk of onaantrekkelijk? Misschien wel omdát ik verslaafd ben aan afleiding. Of omdat je nu eenmaal niet altijd mooie of goeie gedachten hebt en de tijd zich daarom ook met verveling kan vullen. Dat lijkt een soort conclusie, maar wat is dan weer mis met verveling? Ben ik bang om me te vervelen? Lees ik daarom nog liever de Linda?
Als ik door de straatjes van Portobelo loop zie ik veel mensen niets doen. Ze zitten voor hun huis of op een bankje op het plein. Verstaan zij wel de kunst van het niets doen of is dit pure verveling? Soms denk ik het laatste, maar wie ben ik om te zien of ze hier niet content mee zijn?
Verveling
Verveling heeft een slechtere naam dan niets doen. En volgens mij is verveling ook wel iets anders dan niets doen. In mijn beleving is niets doen een bewuste of semi bewuste keus, terwijl verveling optreedt als je eigenlijk iets leuks of nuttigs wil doen maar niet weet wat, of dat elke optie je tegenstaat. Met niets doen kan ik best content zijn, met verveling niet. Toch is verveling ook niet alleen maar nutteloos. De cabaretier Lebbis zei al eens: ‘verveling is een truck van de natuur om nieuwe ideeën te laten rijpen’. Ik kan uit ervaring wel zeggen dat mijn sabbatical – waarin er ook ruimte was voor verveling – heeft bijgedragen aan het plan om uiteindelijk te gaan zeilen.
Ook psychiater Luis Rojas heeft het over verveling als hij de lezer tips geeft om kinderen emotioneel gezonder op te voeden. ‘Bied kansen voor ′verveling’, want dat is het moment waarop creativiteit ontwaakt’. ‘Gebruik technologie niet als een remedie tegen verveling en bied het niet aan bij de eerste seconde van inactiviteit’.
Volgens mij gelden deze tips net zo goed voor volwassenen, al is het alleen al omdat wij hun voorbeeld zijn en zij ons gedrag moeiteloos overnemen. Maar misschien ook omdat we er zelf ‘gezonder’ van worden.
Het is goed om te weten dat verveling niet alleen maar negatief is, maar het klinkt ook nog steeds niet aantrekkelijk terwijl niets doen voor mij steeds aantrekkelijker wordt. Het bewust niets doen wil ik beter onder de knie krijgen omdat ik vind dat het iets toevoegt.
In de eerste plaats omdat het een tegenhanger is van de eeuwige afleiding. En tegenhangers zijn nou eenmaal nodig voor een beter balans. Daarnaast geeft het mij ook rust om even niets te doen. Meegenomen worden in talloze foto’s en berichten van instagram of facebook doet natuurlijk ook iets met je geest, net als het lezen van boeken, kranten of tv kijken. Als ik niets doe krijgen mijn eigen gedachten de ruimte en zijn mijn gedachten niet continu bezig om te reageren op alle input van buitenaf.
Ook wekt niets doen in het openbaar voor anderen de indruk dat je ‘beschikbaar’ bent. Voor een praatje, om de weg te vragen, of wat dan ook. De deur staat dan open, terwijl de deuren dicht lijken als iedereen altijd bezig is.
Vaak ga ik met Suze naar het oude fort van Columbus aan de rand van Portobelo. Daar kan ze vrij lopen, klimmen en spelen. Ik laat haar zo vrij mogelijk terwijl ik op afstand op een steen zit of langzaam met haar meeloop. Maar ik zorg er bewust voor dat ik niets anders doe. De telefoon blijft thuis, net als boeken of tijdschriften. Want hoewel ik niet altijd met haar meespeel wil ik haar ook niet de indruk geven dat ze mij stoort als ze mij een steen of takje komt brengen. Bovendien ben ik daar met haar alleen en het is dan best interessant om haar de wereld te zien ontdekken in plaats van mij te laten afleiden door iets anders.
Niets doen is niet niks
Steeds vaker probeer ik het ‘niets doen’. Dan gun ik mijzelf een half uur pauze en besluit om niets anders te doen dan rustig mijn koffie op te drinken. De koffie helpt om rustig over te schakelen, als een soort overgangsfase. Een sigaret zou ook goed werken. Soms ben ik jaloers op mijn vader of mijn broer die rustig een sigaret op steken en langzaam overgaan in het niets terwijl ze voor zich uit staren. Sigaretten zijn niet alleen maar slecht denk ik dan. Dus als er mensen zijn die een reden zoeken om weer te beginnen…
Enfin, na 5 minuten blijft er dan een leeg koffiekopje over en stilte. Ik doe niets. Het enige wat dan overblijft zijn m’n gedachten. Vaak duurt het maar kort of ze beginnen te stromen. Alsof ze denken: ‘hé nu zijn wij aan de beurt’. Eindelijk geef ik mijn gedachten de vrije ruimte zonder dat ze verstoord worden door input van buitenaf. En dan denk ik ook altijd even; waarom doe ik dit niet vaker?
Ik doe het eigenlijk wel steeds vaker. Maar uitsluitend buiten. Als ik in de kuip zit en uitkijk over de zee, of voor anker ga met de dinghy tussen de mangroves of als ik in een tuin zit. Tussen de nietsdoende bomen en het vlakke water lukt het mij ook beter om niets te doen.
Want niets doen is niet niks.
23 juli 2021 op 2:34 pm
Wauw, een niets-blog naar mijn hart.
Ik doe al jaren ‘niets’ of merk op bij mezelf dat ik ‘niets’ probeer te vullen met… tja
Maar het ‘niets’ doen kan ook een gevaarlijke andere kant hebben. ik vind het fijn te fantaseren en verhalen te verzinnen. Daar ben ik als kind (verveeld kind misschien. echt ik had niks te doen…) heel goed in geworden.
Nu probeer ik in het ‘niets’ ook dat te laten gaan, nog meer ‘hier’ en ‘nu’. Dit is namelijk de plek waar je leeft. Ik kijk vol verwondering naar al die mensen/beesten die dat vanzelf kunnen.
21 juli 2021 op 1:07 pm
Dank voor de inspiratie!
19 juli 2021 op 5:56 pm
Er zat eens een visserman in Afrika met de rug tegen een boom en te staren over de zee. Komt er een man bij hem staan die een praatje met hem maakt. Zegt deze man op een gegeven moment: Je moet meer vis gaan vangen dan heb je een beter leven. Een paar jaar later heeft de visserman een grotere boot met een knecht. Hij werkt nog harder een koopt nog een boot en vangt nog meer vis. Jaren later heeft hij nog veel meer boten en veel personeel. Zoveel personeel dat zelf niet meer hoeft te e werken. Op een gegeven moment zit hij weer met de rug tegen die boomt en mijmert voor zich uit. Op een gegeven moment denkt hij wat ben ik hiermee opgeschoten? Ik had te eten en was zonder zorgen. Nu heb ik te eten en heb veel zorgen en ben ik gelukkig?
20 juli 2021 op 12:43 am
Ja mooi is dat. Ik ken het verhaal. Andere culturen leren ons weer andere dingen.
19 juli 2021 op 2:45 pm
Dag Bart en Jenneke en Suze
Ja Bart, iets prekerigs zit er wel in, ben ik eens met Ine.
Als ik zit te niksen krijg ik vaak de mooiste herinneringen en andere gedachten. Dus voel je goed met niksen, het heeft meer nut dan bijvoorbeeld haasten.
Johan
Goeie reis verder!
19 juli 2021 op 1:48 pm
Zat ik me daar nou net schuldig te voelen dat ik niks deed! Ik ben er onmiddellijk mee door gegaan:)
20 juli 2021 op 12:45 am
Haha ja, ik hoop hiermee meer mensen van een schuldgevoel te bevrijden.
19 juli 2021 op 10:01 am
Prachtig verwoord en helemaal mee eens, luisteren naar je eigen ik, of naar input van de Ander. De omstandigheden zouden het laten kunnen gebeuren, je kunt stilte of nietsdoen aanleren. Daarom is staren in de vlammen ook zo’n mooie en rustgevende “bezigheid”. De afwezigheid van ruis kan heel wat moois en iets rijks opleveren. Ik houd wel van je “preken” (er zit toch ook iets bijbels in) Hartelijke groet en een mooie levensreis.
18 juli 2021 op 11:27 pm
Dank voor je mooie inspirerende mijmeringen Bart
Ik ga het ook uitproberen.